Kerst 2005
Geplaatst: 23 dec 2005, 16:11
Nu menigeen zich inspant om de creatiefste kerst- en nieuwjaarskaarten naar familie en vrienden te sturen, moet ik even de aandacht vestigen op de schitterende felicitatiebrief die Franz Kafka op 27 mei 1910 aan zijn jarige vriend Max Brod stuurde.
Kafka was zeer gesteld op Brod, die hij in zijn studententijd had leren kennen. In zijn brieven laat Kafka regelmatig merken dat hij hem nauwelijks kan missen. "Pas een paar dagen geleden gehoord dat jullie 18 dagen weg zullen blijven. Zo lang! Daar komt toch helemaal geen eind aan", schrijft Kafka in 1913 – hij is dan al 29 jaar – op een ansichtkaart aan Brod en zijn vrouw Elsa.
Kafka kon zeer tedere brieven aan vrienden als Brod schrijven, met veel liefdesbetuigingen, iets wat in die tijd niet ongebruikelijk was, constateert de Kafka-biograaf Ernst Pawel. "Een aanwijzing voor homo-erotisch gedrag is het zeker niet."
Brod, zelf ook schrijver, had alles wat Kafka miste: energie, sociale vaardigheid, wereldwijsheid. Toch was Brod een onbaatzuchtig mens. "Men vraagt hem naar zijn werk: in plaats van enig antwoord prijst hij een volkomen onbekende Franz Kafka als de werkelijke meester van het moderne proza en de moderne psychologie", schreef Stefan Zweig.
In genoemde felicitatiebrief schrijft Kafka aan Brod dat hij hem altijd een cadeau heeft willen geven dat 'door zijn onbelangrijkheid' niet kan veranderen en bederven. Goed, hij wil hem wel een boek sturen, maar een boek kan gaan vervelen. Daarom stuurt hij hem liever een steentje, een heel gewoon steentje.
Kafka schrijft: "Als je het in je zak houdt, zal het je beschermen, als je het in een la bewaart, dan zal het ook niet onwerkzaam zijn, maar als je het weggooit is het het beste. Want weet je Max, mijn liefde voor jou is groter dan ik en ze wordt meer door mij bewoond dan dat ze in mij woont en ze heeft ook maar slecht houvast aan mijn onzeker wezen, maar op deze manier krijgt ze in het steentje een rotswoning, al was het maar in een kier tussen de straatstenen in de Schalengasse (waar Brod toen in Praag woonde )."
Kafka voelde zich slecht toen hij deze brief schreef ("Ik loop immers rond alsof ik zwarte ingewanden heb"), maar daarom deed het hem juist goed "zo’n steen de wereld in te werpen en zo het zekere van het onzekere te scheiden".
Zo’n steentje gaat niet vervelen, zegt Kafka, en vergeten en definitief verliezen hoeft ook niet, "want op het eerste het beste grindpad vind je hem terug, omdat het nu eenmaal de eerste de beste steen is. (...) Kortom, ik heb het mooiste verjaarscadeau voor je uitgezocht en overhandig het je met een kus, die de ontoereikende dank moet uitdrukken voor het feit dat je er bent. Je Franz."
Een steentje. Het is weer eens wat anders dan een bloemetje. Achterin het boek Een vriendschap in brieven, waaruit ik deze door Willem van Toorn vertaalde citaten put, staat deze intrigerende noot: "De kiezelsteen bestaat nog steeds."
Hij moet ergens in Praag liggen, maar Kafka heeft gelijk: als je goed kijkt, zie je ze overal.
(FA in NRC)
Kafka was zeer gesteld op Brod, die hij in zijn studententijd had leren kennen. In zijn brieven laat Kafka regelmatig merken dat hij hem nauwelijks kan missen. "Pas een paar dagen geleden gehoord dat jullie 18 dagen weg zullen blijven. Zo lang! Daar komt toch helemaal geen eind aan", schrijft Kafka in 1913 – hij is dan al 29 jaar – op een ansichtkaart aan Brod en zijn vrouw Elsa.
Kafka kon zeer tedere brieven aan vrienden als Brod schrijven, met veel liefdesbetuigingen, iets wat in die tijd niet ongebruikelijk was, constateert de Kafka-biograaf Ernst Pawel. "Een aanwijzing voor homo-erotisch gedrag is het zeker niet."
Brod, zelf ook schrijver, had alles wat Kafka miste: energie, sociale vaardigheid, wereldwijsheid. Toch was Brod een onbaatzuchtig mens. "Men vraagt hem naar zijn werk: in plaats van enig antwoord prijst hij een volkomen onbekende Franz Kafka als de werkelijke meester van het moderne proza en de moderne psychologie", schreef Stefan Zweig.
In genoemde felicitatiebrief schrijft Kafka aan Brod dat hij hem altijd een cadeau heeft willen geven dat 'door zijn onbelangrijkheid' niet kan veranderen en bederven. Goed, hij wil hem wel een boek sturen, maar een boek kan gaan vervelen. Daarom stuurt hij hem liever een steentje, een heel gewoon steentje.
Kafka schrijft: "Als je het in je zak houdt, zal het je beschermen, als je het in een la bewaart, dan zal het ook niet onwerkzaam zijn, maar als je het weggooit is het het beste. Want weet je Max, mijn liefde voor jou is groter dan ik en ze wordt meer door mij bewoond dan dat ze in mij woont en ze heeft ook maar slecht houvast aan mijn onzeker wezen, maar op deze manier krijgt ze in het steentje een rotswoning, al was het maar in een kier tussen de straatstenen in de Schalengasse (waar Brod toen in Praag woonde )."
Kafka voelde zich slecht toen hij deze brief schreef ("Ik loop immers rond alsof ik zwarte ingewanden heb"), maar daarom deed het hem juist goed "zo’n steen de wereld in te werpen en zo het zekere van het onzekere te scheiden".
Zo’n steentje gaat niet vervelen, zegt Kafka, en vergeten en definitief verliezen hoeft ook niet, "want op het eerste het beste grindpad vind je hem terug, omdat het nu eenmaal de eerste de beste steen is. (...) Kortom, ik heb het mooiste verjaarscadeau voor je uitgezocht en overhandig het je met een kus, die de ontoereikende dank moet uitdrukken voor het feit dat je er bent. Je Franz."
Een steentje. Het is weer eens wat anders dan een bloemetje. Achterin het boek Een vriendschap in brieven, waaruit ik deze door Willem van Toorn vertaalde citaten put, staat deze intrigerende noot: "De kiezelsteen bestaat nog steeds."
Hij moet ergens in Praag liggen, maar Kafka heeft gelijk: als je goed kijkt, zie je ze overal.
(FA in NRC)